سمنوپزان، آیین ایرانی

کمتر از یک هفته تا سال نو، سال 1397 هجری شمسی باقی مانده و مراسم سنتی سمنوپزان در بین ایرانی ها زنده می شود.

محمد ناصر مودودی، رئیس دانشگاه دولتی تربت جام به خبرنگار ایسنا می گوید: آیین سنتی سمنوپزان نماد همدلی و انسجام مردم را نشان می دهد و هم چنین اشاره به حضرت فاطمه زهرا (س) است که صاحب اصلی این مراسم هستند.

وی ادامه داد: مردم منطقه تایباد بعضی از کارها را قبل و بعد از عید انجام می دهند که مهم ترین آن ها چهارشنبه سوری، پختن سمنو، سبزه انداختن، حنا کردن دست، ریش و مو بوده که در کنار خانه تکانی و دیگر کارها مورد توجه مردم قرار می گرفت و هم چنین بانوان در تهیه ی شیرینی به یکدیگر کمک می کردند.

مودودی اظهار داشت: اگر بخواهیم از ابتدا آداب و رسوم منطقه تایباد را بررسی کنیم باید گفت در شب چهارشنبه سوری آیین قاشق‌زنی دنبال می‌شود، در حقیقت قاشق‌زنی را جوانان انجام می‌دادند و چادری بر سرشان می‌انداختند و به سمت خانه موردنظر رفته و از آن‌ها طلب برکت می‌کردند. این برکت می‌توانست آبنبات، شیرینی، تکه نان و… باشد و در نهایت اتفاقی که به لحاظ روح معنوی می‌افتاد این بود که برکت را از خانه‌ای به خانه دیگر جمع می‌کردند.

رئیس دانشگاه دولتی تربت‌جام تاکید کرد: جوانان چادر به سر می‌رفتند قاشق می‌زدند و برکت جمع می‌کردند و بزرگ‌ترها برکت را به آن‌ها می‌بخشیدند و تصور می‌کردند غذایی که روح جلی در آن باشد اگر تناول کنند باعث سلامتی و نشاط افزایی می‌شود و این اتفاق قشنگی بود که معمولا آن پیام را می‌رساند.

وی بیان داشت: در شب چهارشنبه سوری علاوه بر این‌که مردم آیین‌های سنتی خود را اجرا می‌کنند در روز چهارشنبه هم برنامه‌ای دارند و آن به این صورت است که کوزه‌ای را پر از آب کرده و برای بدرقه سال قدیم کوزه را از بالا می‌انداختند و آن را می‌شکستند و این کوزه به نوعی عمر خود را کرده بود و شکستن کوزه نماد روشنایی برای سال جدید و همچنین بدرقه سال گذشته است.

مودودی یادآور شد: باید متذکر شد که در حال حاضر شاهد چنین رسم و رسوم‌هایی کمتر هستیم، به عنوان مثال آیین سنتی سمنوپزان به نوعی فراموش شده و بیشتر به صورت آماده از بیرون خریداری می‌کنیم و اگر از بزرگ‌ترهای فامیل بپرسیم، سمنو پختن داستانی دارد که هرکسی با مراحل آن آشنا نیست.

وی اضافه کرد: سوالی که در اینجا به ذهن می‌رسد این است که برای پختن سمنو و در زمانی که در منطقه تایباد شکر نبود چگونه شیرینی آن را تهیه می‌کردند، باید گفت از گندم و جویی که شیرین نیست، شیرینی سمنو را تامین می‌کردند و نکته مهم در مورد سمنو این است که‌ از دو منظر به آن نگاه می‌شود نخست آن‌که شیرینی خوشمزه‌ و هم‌چنین هویت‌دار بودن آن است.

رئیس دانشگاه دولتی تربت جام گفت: هم‌چنین تمامی بانوان دور هم جمع می‌شدند و گردهمایی مهمی برای تقسیم شادی‌ها، غم‌ها، آرزوها، ایده‌آل‌ها و ‌کمک‌های انسان دوستانه به وجود می‌آوردند به عبارتی می‌گوییم دیگ مهربانی است و به قدری این دیگ مهم بود که به آن قسم می‌خوردند و هم‌چنین اشاره به دیگ غذا حضرت زهرا(س) دارد، اما امروزه کمتر شاهد این هستیم که خودمان سمنو تهیه کنیم.

وی اظهار داشت: نوبت به انداختن سفره هفت سین می‌شود که عمدتا بر روی آن خشکبار قرار می‌دادند و با وجود این‌که در گذشته در قنات‌های جاری بسیار ماهی بود، اما سر سفره قرار نمی‌دادند. آیتم‌های جدیدی مانند سیب، ماهی و… در گذشته موجود نبود. در ادامه دید و بازدیدها آغاز می‌شد که معمولا همه کوچکترها به دیدن بزرگ‌ترهای فامیل می‌رفتند و تا آخر تعطیلات این رسم ادامه داشت.

مودودی عنوان ساخت: عده‌ای از افراد در گذشته روز سیزده را نوعی خطر تلقی می‌کردند و آن روز را نحس برمی‌شمردند و به همین دلیل در روز دوازدهم عید به بیرون می‌رفتند چراکه معتقد بودند اگر در روز سیزدهم عید بیرون بروند نحسی این روز به ضرر آن‌ها ختم خواهد شد. در نتیجه روز دوازدهم بیرون می‌رفتند و نکته جالب این است افرادی که چنین عقیده‌ای دارند به رسم و رسوم احترام می‌گذاشتند و این آیین را حفظ می‌کردند و تنها در روز آن اختلاف داشتند.

همین طور وی به فراموشی چنین آداب و رسومی پرداخته و توضیح داد: دلیل آن دنیای مدرن است. در واقع مدرنیسم، انسان‌ها را در گسترش دانش تنها می‌کند اما نهادهای پشتیبان جامعه از جمله دولت و نهادهای مردمی موظف هستند که جنبه‌های هویت اجتماع را حفظ کنند. به عنوان مثال در شهرستان تایباد مراسمی به نام توت خوردن رواج دارد که در اواخر فروردین ماه اتفاق می‌افتاد و تا اردیبهشت ماه هم ادامه دارد.

رئیس دانشگاه دولتی تربت‌جام در نهایت گفت: اگر ما در خانواده سمنو پزان داریم باید نهادهای مردمی تشکیل شود تا مراسم سمنو پزان را برگزار و این سنت گسترش پیدا کند. باید حافظ چنین آداب و رسومی باشیم و این اتفاق نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر هم اتفاق می‌افتد، در ایام مختلف مانند ماه محرم دولت حمایت و پیگیری‌های خود را انجام می‌دهد و باید این حمایت در تمامی مناسبت‌های گوناگون دنبال شود و یکی از الزامات دنیای مدرن آن است که فرد تنها می‌شود و مسائل سنتی را در دنیای دیجیتال به کناری می‌گذارد و فراموش می‌کند.